جابجایی هوای داغ، دود یا دیگر غبارات معلق آلوده هوای یک ساختمان و جایگزینی آن با هوای تازه را تهویه گویند. درصورت بروز حریق، چنانچه تهویه به درستی انجام شود، نتایج زیر را در پی دارد:

۱- زندگی افراد را نجات می‌دهد.

۲-  شرایط اطفاء آتش، آسان‌تر می‌شود.

۳- کاهش خسارات را در پی دارد.

اولین مورد مهم و قابل ملاحظه در حادثه آتشسوزی، توجه به ایمنی آتشنشانان و متصرفین ساختمان می‌باشد. آسان‌ترین و مؤثرترین شیوه دستیابی به ایمنی، انجام تهویه در مراحل اولیه آتشسوزی است که نهایتا باعث ایجاد یک اتمسفر هوای قابل قبول و سالم در محل می‌گردد. کاهش خسارت در آتشسوزی یکی از اولویت‌های مهم، روشن و بدیهی عملیات است. اما حضور گازهای خطرناک حاصل از آتش‌سوزی و وضعیت رشد و گسترش حریق می‌تواند در تصمیم‌گیری فرمانده مبنی بر انجام تهویه در مراحل اولیه حریق و یا پس از کنترل حریق، تأثیرگذار باشد.

گازهای خطرناک در خلال آتش‌سوزی عبارتند از:

  • منواکسیدکربن که دارای پهنه اشتعال ۱۲ تا ۷۴ درصد می باشد
  • دی اکسیدکربن
  • سیانید هیدروژن
  • دی اکسید نیتروژن
  • آمونیاک

با جابجایی گازهای حاصل از آتش‌سوزی که در نواحی بالای محل حریق تجمع نموده‌اند، دمای داخلی ساختمان کاهش و ریسک فلش‌آور یا بک‌درفت به حداقل می رسد. بدین نحو فضای کاری ایمن (هوای سالم) برای آتش نشانان و افراد درحال خروج از محل ایجاد می‌شود.

در تکنیک‌های جدید مبارزه با حریق این نگرش سنتی که بعد از اطفاء آتش نسبت به انجام تهویه برای جابجایی دود اقدام شود، تغییر نموده و به روز شده است. انجام تهویه در مرحله اولیه آتشسوزی منجر به ایجاد هوایی تازه و سالم و نیز کاهش ریسک برای آتشنشانان می‌شود. همچنین باعث می‌گردد تا عملیات جستجو و انجام عملیات آتشنشانی سریع‌تر، ایمن و کامل‌تر انجام گردد.

از مزیت‌های دیگر تهویه، کاهش سریع دما و کاهش سطح مونواکسیدکربن در سرتاسر محل حریق می‌باشد.

منحنی (۱) نشان می‌دهد که ابتدا، زمانی که در مرحله اولیه آتشسوزی، افراد آتشنشان با حریق مواجه می‌شوند، شدت حریق افزایشی است. ولی پس از استفاده از تهویه تاکتیکی، روند رشد آتشسوزی کاهش می‌یابد.

تکنیک‌های انجام تهویه تاکتیکی:

– تهویه افقی یا عمودی

– تهویه طبیعی یا مکانیکی

استفاده از این تکنیک‌ها باید در مراحل اولیه اطفاء آتش سوزی برنامه‌ریزی شود و از ایمنی افراد گروه در خلال فرایند تهویه، اطمینان حاصل شود.

در انجام تهویه، موارد زیر تأثیرگذارند:

– موقعیت یا محل حریق

– موقعیت یا محل ساکنین

– اسباب و اثاثیه داخل ساختمان

– ساختار ساختمان

– وضعیت توسعه آتش سوزی

– جهت وزش باد

تهویه عمودی

انجام تهویه عمودی از قسمت بالای حریق، صرفا جهت کمک به کاهش توسعه ثانویه حریق می‌باشد. این کار باعث خروج گازهای داغ، سمی و قابل اشتعال، از طریق بازشوهای ایجاد شده می‌شود. تهویه عمودی در موارد زیر انجام می‌شود:

– وقوع آتشسوزی در فضاهای سقف و زیر شیروانی

– جایی که انجام تهویه افقی سخت باشد.

– وقوع حریق در شفت یا کانال‌های عمودی بلند

– وقتی حریق به فضای خالی ساختمان وارد شده باشد.

– وقوع آتش سوزی در کارخانه‌های روباز و بزرگ

– وقوع حریق در ساختمان‌های بدون پنجره

روش‌های ایجاد بازشو:

– برداشتن کاشی یا سفال‌های سقف

– بریدن پوشش یا روکش سقف بیرونی

– شکستن نورگیرهای سقفی (در استفاده از سکوهای هیدرولیکی توجه نمایید.)

– برداشتن درب‌های حفاظ سقف در ساختمان‌های بلند

– ذوب شدن نورگیرهای پلاستیکی پلکسی‌گلاس (نورگیر سقفی بعضی از ساختمان‌ها از پرسپکس می‌باشد، می‌توانید اجازه دهید تا در حریق، این نورگیر سقفی پلاستیکی، ذوب و یک مسیر تهویه ایجاد گردد.)

هنگامی که فرمانده حادثه تصمیم به انجام تهویه عمودی در مواجهه با شرایط سخت حریق می‌گیرد، همواره در ذهن خود به این مسئله توجه نماید، آیا زمانی که افراد آتشنشان در حال انجام وظایف‌شان هستند، ارزیابی ریسک مداوم و پویا صورت می‌گیرد؟

نکات ایمنی:

– نسبت به خروج شعله و محصولات حریق با فشار از طریق بازشوها، آگاهی داشته و مراقبت نمایید.

– حتی اگر بازشو دود، آتش نشانان را در خطر قرار داده باشد، صرفاً جهت ایمنی اقدام به بریدن تمام بام یا سقف نکنید.

– جهت وزش باد را چک کنید و مطمئن شوید که پشت به باد هستید.

– از وجود یک رشته لوله آب دار با فشار مناسب، در محل خروجی اطمینان حاصل نمائید. این سرلوله آ بدار می‌تواند برای خن ککردن مستقیم دود از خروجی استفاده شود. هرگز آب را به مدخل بازشو نگیرید.

– استفاده از دستگاه تنفسی برای تی مهای عملیاتی تهویه، ضروری است.

– هنگامی که اولین خروجی دود جهت انجام تهویه ایجاد گردید، افراد را در معرض خروجی دود قرار ندهید و آنها را از محل خطر، دور سازید.

– مطمئن شوید که یک راه خروج ثانویه برای افراد گروه، وجود دارد.

– همیشه از قسم تهای مستحکم سقف و بام استفاده کنیر و روی بام به صورت اریب راه نروید.

– نسبت به وجود بازشوهای روی بام مثل نورگیر و دریچه تهویه آگاهی داشته باشید.

– همواره علائم و نشان ههای مربوط به ریزش ساختمان را چک کنید.

ادامه دارد…

منبع: ماهنامه مهندسی حفاظت از حریق

مهندس علی خداخواه – کارشناس آتشنشانی