متد ارزیابی ریسک حریق برای مهندسان F.R.A.M.E

متد ارزیابی ریسک حریق برای مهندسین F.R.A.M.E

وقوع حریق در ساختمان‌های مسکونی، مجتمع‌های تجاری و صنایع مختلف همه ساله باعث به‌وجود آمدن خسارات جانی، مالی و زیست‌محیطی فراوانی به جوامع می‌شود. در کشور ما سالیانه حدود ۱۴۰۰ نفر در اثر آتش‌سوزی کشته شده و بیش از ۴۵۰۰ نفر به سختی مجروح می شوند. همچنین قریب ۴۵۰ میلیارد ریال خسارت بر جامعه تحمیل می‌شود. از این رو بهره‌گیری از روش‌های نوین ایمنی که بر پیشگیری از وقوع حادثه تأکید دارند، اهمیت فراوانی پیدا می‌کنند. تکنیک‌های ارزیابی و مدیریت ریسک ازجمله این روش‌ها است. F.R.A.M.E به معنای متد ارزیابی ریسک حریق برای مهندسین می‌باشد. این متد، ارزیابی حریق سیستماتیک را براساس شدت ترکیب، احتمال وقوع و شدت حریق برای ساختمان‌ها امکان‌پذیر می‌نماید. این متد در سال ۱۹۷۰ در سوییس پایه‌گذاری شد. F.R.A.M.E ابزاری است که به مهندسین جهت شناسایی حفاظت حریق و ارزش مؤثر برای ساختمان‌ها موجود کمک می‌کند. البته علاوه بر آن، شناسایی و ارزیابی ریسک حریق را نیز انجام داده و طرح‌های جایگزین را برای سطوح ریسک قابل مقایسه بیان می‌کند. هدف متد F.R.A.M.E اندازه‌گیری ریسک در ساختمان‌ها جهت حفاظت و نگهداری مواد داخل آن می‌باشد. در واقع یک ارزیابی سیستماتیک از همه فاکتورهای اثرگذار است که نتایج نهایی به صورت یک عدد بیان شده و جنبه‌های مثبت و منفی آن را ارزش‌گذاری می‌کند. این متد که تنها برای تأسیسات و مکان‌های بسته و ساختمان‌ها کاربرد دارد، به متخصصین ایمنی کمک می‌کند تا جنبه‌های مختلفی که در سطور بعد می‌آید را در انجام کارشان در نظر بگیرند:

طراحی مقررات حفاظت از حریق
چک کردن مقررات و تدارکات لازم برای ارزیابی سطح ریسک، قبل از هرگونه طراحی
تخمین پتانسیل خسارت
بررسی و در نظرگرفتن تجهیزات ساختمان
کنترل کیفی (در این متد یک مرور سیستماتیک بر روی بیشترین فاکتورهای موثر بر روی ریسک حریق صورت می‌گیرد)

اصول اولیه و پایه‌ای:

پنج اصل و ایده برای F.R.A.M.E وجود دارد:

حفاظت کافی میان خطر و تهدید و حفاظت و تماس وجود داشته باشد.
شدت، فرکانس و تماس به عنوان فاکتور تاثیرگذار بیان شده است.
زمانی یک حریق شدید صورت می‌گیرد که تکنیک‌های حفاظتی ضعیف شده باشند.
برای افراد و تجهیزات و فعالیت‌ها، محاسبات مجزا صورت گیرد.
برای هر بخش، هر طبقه و واحد کاری یک محاسبه صورت می‌گیرد.

قانون اول:

تعادل میان ریسک حریق و طراحی حفاظتی حریق برای استفاده‌کنندگان پیشنهاد شده است. این تعادل در سطحی واقع شده است که ضرر و زیان خطر جدی کمتر از ۱۰ درصد کل بخش خواهد بود. برای زندگی ایمن، سطح حفاظتی زمانی بدست می‌آید که مرگی وجود نداشته باشد. براساس آمارها، در کشورهای اروپایی در هر سال، ۵ نفر از هر میلیون نفر، قربانی حریق می‌شوند. F.R.A.M.E با حساسیت کلی روی کار، حتی مشاغل منقطع را نیز در بر می‌گیرد.

قانون دوم:

شدت و احتمال تماس در فرمول‌ها و فاکتورها در نظر گرفته می‌شود. قدم اول: فاکتور p که پتانسیل ریسک می‌باشد و منعکس‌کننده شدت می‌باشد. قدم دوم: مقادیر عددی که از اندازه‌گیری سطح تماس حاصل می‌شود. این عناصر شامل: منبع احتراق، مقدار و محتوی ماده و اهمیت اقتصادی است که در سطح ریسک قابل قبول A تعریف می‌شود.

قدم سوم: فاکتور تاثیرگذار در سطح حفاظتی می‌باشد که در سطح D تعریف شده و از چندین تکنولوژی حفاظتی ترکیب شده است. شامل:

عامل اطفای کلی آب
حفاظت ساختمان
متدهای تشخیص و اعلام اطفای حریق
فراهم‌ آوردن سیستم اطفای حریق دستی
تهیه سیستم خاموش‌کننده اتوماتیک
تجهیزات عمومی و اختصاصی برای آتش
جداسازی فیزیکی برای ریسک
بازیافت

این عناصر، کمیت و کیفیت حفاظت حریق را برای شرایط ویژه تعریف می‌کنند. مقادیر عددی و شمارشی برای حفاظت در سطح حفاظتی می‌باشد. نکته: محاسبه برای هر شرایطی در نظر گرفته شود: ابتدا برای ساختمان‌ها و محتویات آن، سپس برای افراد و نهایتاً برای فعالیت‌ها و کارهایی که در ساختمان رخ می‌دهد. در این سه محاسبه باید بدترین مورد برای هر ۳ گروه در نظر گرفته شود. مثلا: برای ساختمان و محتویات آن، خرابی کل ساختمان، بدترین حالت است. حریق خطرناکی که جان افراد را بگیرد، یک تهدید می‌باشد و برای فعالیت‌ها، حریقی که به هر چیزی ضرر و آسیب برساند، حتی بدون این‌که خرابی کامل بوجود آورد، به عنوان بیشترین ضرر در نظر گرفته می‌شود. برای هر بخش محاسبات جداگانه‌ای در نظر گرفته می‌شود. برای یک ساختمان چندطبقه، هر طبقه باید جداگانه محاسبه و برای یک ساختمان با چندین بخش متفاوت نیز باید مجزا حساب شود.

تعاریف و فرمول های پایه ای

۱- ساختمان و تجهیزات آن

ریسک حریق R اینگونه محاسبه می‌شود: ( R = P / (A × D P= پتانسیل ریسک A= ریسک قابل قبول D= سطح حفاظتی پتانسیل ریسک: P = q × i × g × e × v × z q =بار حریق i= فاکتور گسترش g= فاکتور مساحت e = فاکتور سطح v= فاکتور تخلیه z= فاکتور دست یابی ریسک قابل قبول : A = 1.6 – a – t – c a= فاکتور فعالیت t= فاکتور زمان تخلیه c= فاکتور مقدار (حجم) فاکتور سطح حفاظتی: D = W × N × S × F w= ذخیره آب n= حفاظت نرمال s= حفاظت ویژه f= تحمل حریق

۲- افراد

ریسک حریق R1 بدین نحو محاسبه می‌شود: (R1 = P1/ (A1 × D1 R1 = ریسک حریق P1 = پتانسیل ریسک A1 = ریسک قابل قبول D1 = سطح حفاظتی پتانسیل ریسک: P1 = q × i × e × v × z q= بار حریق i= فاکتور توزیع e= فاکتور سطح v= فاکتور تخلیه z= فاکتور دست‌یابی ریسک قابل قبول: A1 = 1.6 – a – t – r a= فاکتور فعالیت t= فاکتور زمان تخلیه r= فاکتور محیط فاکتور سطح حفاظت ی : D1 = N × U D1 = فاکتور سطح حفاظتی N= فاکتور حفاظتی طبیعی U= فاکتور فرار

۳- فعالیت‌ها

ریسک حریق R2 بدین نحو محاسبه می‌شود: (R2 = P2 / (A2 × D2 R2 = ریسک حریق P2 = پتانسیل ریسک A2 = ریسک قابل قبول D2 = سطح حفاظتی پتانسیل ریسک: P2 = i × g × e × v × z i= فاکتور پخش g= فاکتور مساحت e= فاکتور سطح v= فاکتور تخلیه z= فاکتور دست‌یابی ریسک قابل قبول: A2 = 1.6 – a – c – d a= فاکتور فعالیت c= فاکتور مقدار d= فاکتور وابستگی فاکتور سطح حفاظتی: D2 = W × N × S × Y W= فاکتور ذخیره آب N= فاکتور حفاظت طبیعی S= حفاظت ویژه Y= فاکتور بازیافت

استفاده از نتایج

هدف محاسبه F.R.A.M.E تعیین این است که آیا یک تعادل میان اقدامات حفاظتی و پتانسیل خطرات و احتمال وقوع آنها وجود دارد؟ برای حفاظت کافی، باید مقدار ریسک کمتر یا مساوی ریسک باشد. مهم‌ترین نتایج تعیین ریسک از این متد بصورت زیر خلاصه می‌شود:

این متد، ارزیابی را در وسعت و اندازه هر خطر بیان می‌کند و با تغییراتی می‌تواند آن را به سطح قابل قبولی رساند.
در جایی که سیستم‌های حفاظت از حریق جهت کامل کردن با حداقل تجهیزات طراحی شده‌اند، ولی این حفاظت ممکن است برای ساختمان‌ها، فعالیت‌ها و افراد کافی نباشد، مناسب است.
بعد از محاسبات اولیه، به نظر می‌رسد که برخی از اصلاحات لازم است ارتقا یابد. این متد و محاسبات آن به نتایج نهایی کمک می‌کند و باعث می‌شود که طراحی سیستم اطفاء حریق صورت گیرد.

محاسبات عملی:

قبل از شروع محاسبات عملی، جمع‌آوری همه اطلاعات ضروری است.

از آنجایی که ارزیاب برای هر بخش نیاز به توصیف دارد، لذا باید اطلاعاتی درخصوص هر بخش جمع آوری شود. زمانی که اطلاعات جمع‌آوری شدند، نیاز به فاکتورهای P1 ، P و P2 است.
مرحله بعدی محاسبه ریسک قابل قبول می‌باشد. A1 ، A و A2 که شاخصی را می‌دهد که بیشترین نیاز حفاظتی شدید و قوی را ارائه می‌دهد.
مرحله بعد محاسبات مقادیر N , S , W و F است که توسط سیستم حفاظتی پیشنهاد می‌شود. زمان یکه سطح حفاظت کافی نباشد، نیاز به محاسبه مجدد است.

ممکن است محاسبه دوم سطح حفاظت متفاوتی ارائه دهد. لذا راه‌حل‌های متفاوت باید مقایسه شود. از این رو حفاظت کافی از برآیند محاسبات انجام‌شده برای ساختمان تعریف می‌شود و این مورد را برای حفاظت افراد هم لحاظ می‌کنند. بنابراین ابتدا باید مقادیر U و R1 محاسبه و سپس محافظت اضافی تعریف می‌شود. نهایتاً مفهوم حفاظت از حریق بطور کلی برای ساختمان و افراد تعریف می‌شود. منبع: ماهنامه مهندسی حفاظت از حریق – شماره یک