سامانه آتش و گاز (F&G) چیست؟ – بخش دوم

در ادامه بخش اول معرفی سامانه آتش و گاز به سراغ مابقی این مطلب می‌رویم:

سامانه آتش و گاز (F&G) چیست؟ – بخش دوم

همان گونه که قبلا اشاره شد، وابسته به این که سامانه آتش و گاز در چه تأسیساتی به کار گرفته می‌شود، لایه‌های حفاظتی و کیفیت و کمیت اجزاء موردنیاز متفاوت خواهند بود. پس قبل از این که به آنها بپردازیم، لازم است ابتدا تعاریف و مولفه‌های اجزاء سامانه آتش و گاز معرفی شود تا درصورت اشاره به آنها در خلال مطلب، موضوع روشن باشد.

از آنجا که سامانه آتش و گاز در تأسیسات صنعتی به کار گرفته می‌شوند، چند مولفه اصلی نمود پیدا می‌کنند. در صورتی که اجزاء سامانه آتش و گاز اعم از سنسورها، آشکارسازها، مبدل‌ها، واسط‌ها، لوازم اخباری چه از نوع دستی و چه اتوماتیک، در محیط روباز و یا در محیط مسقف غیرعادی (دما و رطوبت غیرطبیعی) قرار داشته باشند، لازم است استقامت فیزیکی لازم در مواجهه با تاثیرات محیطی را دارا باشند.

بنابراین استانداردها درجه‌بندی خاصی را توصیه نموده‌اند که در جدول زیر منعکس است.

البته شاید احتیاج به تفسیر نداشته باشد ولی در مجموع می‌توان به مطالب زیر اشاره مختصری کرد:

در حالت کلی درجه حفاظت محیطی یا همان IP Ingress Protection از دو عدد تشکیل می‌شود. عدد نخست که در جدول آمده، نفوذ جسم جامد خارجی به داخل بدنه دستگاه و عدد ثانی، نمایشگر نفوذ آب به داخل بدنه آن است. به عنوان مثال، وقتی اشاره می‌شود که درجه حفاظت یک سنسور گاز متان IP45 است، این بدان معنا است که این سنسور دارای بدنه عایق‌بندی شده‌ای است که اجسام جامد با ضخامت بیشتر از ۲/ ۵ میلیمتر به داخل آن نفوذ نکرده و در صورتی که آب به وسیله جت نازل مستقیماٌ به آن پاشیده شود، به داخل آن نفوذ نمی‌کند. پس واضح است این سنسور در محلی که غبار محلی زیاد است و یا محل موردنظر، به عنوان مثال به وسیله سامانه افشانک آب با فشار بالا High pressure jet nozzle جهت اطفاء حریق یا شستشو و رنگ‌پاشی مورد پوشش قرار گرفته باشد، قابل استفاده نیست.

البته حفاظت محیطی تنها به این دو عامل بستگی پیدا نمی‌کند. در برخی از نواحی صنعتی دارای ظرفیت اسیدی یا بازی، لازم است از تجهیزاتی استفاده شود که در مقابل این پارامترها مقاومت لازم را داشته باشند. به عنوان مثال:

سنسور قرار گرفته در مجاورت مبدل بخار اسید باید دارای بدنه مناسب مقاوم در برابر اسید باشد و سنسور قرار داده شده در محیط بخار آب می‌باید از نوع استیل ضدزنگ باشد تا به مرور زمان دچار خوردگی نشود. همچنین تجهیزات به کار گرفته شده در تأسیسات دریائی Offshore یا بندری می‌بایست دارای بدنه ضدخورندگی (ضد زنگ) و ضد سولفاته شدن باشند. درجات مقاومت و پایداری در برابر این عوامل در محیط‌های گوناگون توسط استانداردها تعریف شده اند که از حوصله این بحث خارج است. جهت انتخاب صحیح تجهیزات، لازم است به کدهای مربوطه مراجعه گردد.

در صورتی که اجزاء سامانه آتش و گاز در محلی با قابلیت انفجار (محیط انفجاری) Explosion Area قرار داشته باشند، این اجزاء تحت هیچ شرایطی نباید باعث انفجار گردند. پس باید دارای خصوصیت عدم تولید جرقه یا حرارت بیش از حد باشند. چه ذاتاً و چه ماهیتاٌ. محیط‌های با قابلیت انفجار در استانداردهای مختلف جهانی تقسیم‌بندی شده و تجهیزات تولیدشده جهت استفاده در این محیط‌ها نیز براساس همین تقسیم‌بندی‌ها تولید و عرضه می‌شوند. پس لازم است تا این تقسیم‌بندی‌ها را شناخته و در هر محیط، اجزاء متناسب با آن محیط به کار گرفته شود.

در ابتدا لازم است تا موسسات و ارگان‌هائی که کدهای مربوط به محیط‌های با قابلیت انفجار و راه‌های به کارگیری آنها را تدوین می‌نمایند، معرفی شوند. زیرا متأسفانه تنها یک مرجع خاص در تدوین این کدها نقش نداشته و کشورها، هر کدام قوانین و الزامات خود را در این خصوص اعمال می‌نمایند. حتی در برخی از کشورها، چندین ارگان و موسسه این کار را به عهده دارند. هر چند تمامی این الزامات در کلیات به یکدیگر بسیار نزدیک هستند، لیکن در جزئیات با هم قدری
متفاوتند. این موضوع به موقعیت اقلیمی و شرایط محلی این کشورها و حد تمایل دولت‌های حاکم بر این کشورها بر حفظ جان و مال مردم و سرمایه‌های ملی آنها وابسته است. به هر روی معرفی این موسسات و ارگان‌ها لازمه ادامه مطلب است. زیرا در برخی از موارد به آنها اشاره خواهد شد.

ابتدا از کشور خودمان شروع کنیم. در ایران علاوه بر موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران که علاوه بر تدوین کدها، کار نظارت بر کیفیت کالای ساخته شده
را به عهده دارد، شرکت ملی نفت و شرکت‌های تابعه، در مواردی کدهای مربوط به خود را دارند. این کدها اکثرا از توصیه‌های سازمان حفاظت از حریق آمریکا NFPA یا موسسه نفت آمریکا API اقتباس شده است.

در ادامه بخشی از عناوین استانداردهای شرکت نفت ایران درخصوص سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق و الزامات آنها در پروژه‌های اجرائی درج شده است:

IPS (Iranian Petroleum Standards)

IPS-M-SF-105 Material and equipment standards for valves, reels, hoses, nozzles And monitors for fire

fighting.

IPS-M-SF-325 Material and equipment standard for personnel safety and fire fighters protective equipment.

IPS-G-SF-126 General standard for hand and wheel type fire extinguishers.

IPS-E-SF-220 Engineering standard for fire water distribution and storage facilities.

IPS-E-SF-260 Automatic detectors & fire alarm systems

IPS-E-SF-340 Engineering standard for firefighting hose box and shelter.

IPS-E-SF-100 Engineering standard for classification of fires and fire Hazard properties.

IPS-E-SF-180 Engineering standard for dry chemical fire extinguishing systems.

IPS-E-SF-160 Engineering standard for CO2 gas fire extinguishing systems.

IPS-E-SF-200 Engineering standard for firefighting sprinkler systems.

IPS-E-SF-380 Engineering standard for fire protection in buildings.

IPS-G-SF-460 General standard for first aids & sanitation.

IPS-G-SF-900 General Standard for Noise Control & Vibration.

IPS-E-SF-860 Air Pollution Control.

IPS-E-SF-880 Water Pollution Control.

IPS-G-SF-130 General Standard for Disposal of Solid Waste.

استانداردهای رایج دیگر در جهان که در F&G کاربرد دارند، عبارتند از:

EN: European Norm

IEEE: Institute of Electrical and Electronics Engineers

ISA: Instrument Society of America

IEC: International Electro technical Commission

ISO: International Organization for Standardization

MERL: Materials Engineering Research Laboratory

MSS: Manufacturers Standardization Society

NACE: National Association of Corrosion Engineers

NORSOK: Norwegian Competitive Position

OGP: International Association of Oil & Gas Producers

ATEX: European Directives for Explosion Classification

API: American Petroleum Institute

ASTM: American Society for Testing and Materials

AWS: American Welding Society

BNIF: Bureau de Normalisation des Industries de la Fonderie

BS: British Standard

CEN: European Committee for Standardization

DIN: Deutsches Institut fur Normung

DIS: Draft International Standard

DNV: Det Norske Veritas

EEMUA: Engineering Equipment & Materials Users’ Association

EFC: European Federation of Corrosion

البته استانداردهای دیگری نیز وجود دارد که در لیست بالا گنجانده نشده‌اند.

ادامه دارد…

منبع: ماهنامه مهندسی حفاظت از حریق